In een opstelling kun je inzicht krijgen in een patroon waarin je al jaren vastzit. Misschien denk je dat jouw persoonlijke overtuiging - "ik kan niks goed doen", "ik ben waardeloos", "niemand ziet mij zoals ik echt ben", "ik ben niet de moeite waard om van te houden" - iets is dat je zelf hebt bedacht. Maar meestal worden deze overtuigingen van generatie op generatie doorgegeven.
De overdracht van emotionele patronen
Een voorbeeld: in de vrouwenlijn (moeder, oma, overgrootmoeder, enzovoort) leeft de collectieve overtuiging: "Wat ik ook doe, het is nooit goed genoeg." Dit houdt vrouwen gevangen in een slachtofferrol, waarin zij anderen verantwoordelijk houden voor hun gevoelens. Ze voelen zich niet gewaardeerd en als ze kritiek krijgen, ervaren ze dat als bevestiging van hun overtuiging. Dit leidt tot teleurstelling en een gevoel van tekortschieten.
Daarnaast leggen ze de schuld bij de ander: waardering wordt verwacht, maar als die uitblijft, voelen ze zich slachtoffer. Ze erkennen niet dat hun eigen gedrag ook impact heeft op anderen. Empathie ontbreekt en hun perspectief is egocentrisch.
De oorsprong: een tekort aan liefde
De oorzaak ligt vaak in een tekort aan liefde in de familiegeschiedenis. Mogelijk heeft een voorouder geen liefde van haar ouders ontvangen, wellicht door mishandeling, incest of emotioneel onstabiele ouders. Dit heeft haar emotioneel onvolwassen gemaakt. Als zij zelf moeder wordt, verwacht ze onbewust dat haar kind haar wél onvoorwaardelijk liefheeft.
De liefde die ze geeft, is echter voorwaardelijk: zolang het kind zich gedraagt zoals zij dat wil, wordt het geaccepteerd. De moeder vermijdt haar eigen pijn, waardoor het kind nooit de ruimte krijgt zichzelf te uiten.
Het effect op de dochter
De moeder ziet zichzelf als één geheel met haar dochter en leert haar vanaf jonge leeftijd: "Mijn gevoelens zijn belangrijker dan die van jou." Als de dochter haar eigen mening uit of ontevreden is, voelt de moeder zich meteen tekortschieten. Dit wil ze vermijden, dus het kind leert zich aan te passen. Het ontwikkelt de illusie: "Als ik alles doe zoals mama wil, dan wordt er van mij gehouden."
Later, als volwassene, herkent de dochter haar eigen gevoelens niet. Haar identiteit is gevormd door aanpassing aan anderen, en ze blijft op zoek naar iemand die van haar zal houden zoals ze dat van haar moeder verlangde. Zo zet het patroon zich voort.
De impact op relaties
Deze vrouwen, die nooit echte liefde hebben ervaren en geen eigen identiteit hebben ontwikkeld, trekken in hun relaties emotioneel onvolwassen partners aan. De relatie wordt gekenmerkt door angst voor intimiteit, omdat beiden niet gewend zijn aan echte emotionele verbinding.
Hun pijn en leegte worden door de relatie getriggerd, wat leidt tot gevoelens van onmacht. Ze weten niet wat ze nog meer kunnen doen om geliefd te worden. De overtuiging "wat ik ook doe, het is nooit goed genoeg" herhaalt zich in de relatie.
Om pijn te vermijden, probeert de vrouw haar partner te sturen, net zoals haar moeder dat bij haar deed. Dit geeft haar controle, maar de partner ervaart dit als beklemmend en trekt zich terug. Hij voelt zich beperkt in zijn autonomie en reageert passief-agressief. Beiden zijn niet in staat om open te communiceren over hun innerlijke gevoelens, omdat ze dat nooit geleerd hebben.
De cyclus doorbreken
De vrouwen in deze familie vinden wel liefde in hun rol als moeder. Hun kinderen geven hen het gevoel van onvoorwaardelijke liefde – zonder zich te realiseren dat hun liefde voor het kind ook egocentrisch en voorwaardelijk is, net zoals hun ouders dat bij hen deden.
Zo blijft de cyclus zich herhalen. Als je bent opgegroeid zonder een eigen identiteit, voel je een onverklaarbare leegte. Je jeugd leek misschien goed, maar toch knaagt er iets. Je bent vaak boos of verdrietig zonder duidelijke reden. Dit komt vaak voort uit emotioneel armoedige ouders en een gebrek aan eigen emotionele ontwikkeling.
Het goede nieuws is dat je dit patroon kunt doorbreken en emotioneel rijker kunt worden. Door je eigen emoties te leren herkennen en begrijpen, kun je je eigen behoeften onderscheiden van die van anderen. Dit helpt je grenzen te stellen en anderen beter te begrijpen.
Reactie schrijven